زخم معده چیست؟ (بررسی علل، علائم، روش تشخیص و درمان آن)

زخم معده یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دستگاه گوارش است. طبق آمارهای جهانی، حدود ۱۰٪ از جمعیت جهان در طول زندگی خود با این زخم مواجه می‌شوند. در برخی کشورها، شیوع این بیماری بیشتر است و در برخی دیگر کمتر، اما در کل به طور میانگین، شیوع زخم پپتیک معده در جمعیت جهانی حدود ۱۰٪ است. در این مقاله توضیحاتی درباره علل، علائم، تشخیص و روش‌های درمان زخم معده ارائه شده است. اگر فکر می‌کنید از چنین بیماری رنج می‌برید خواندن این مقاله به شما توصیه می‌شود.

زخم معده چیست؟

زخم معده (Peptic ulcer) یک بیماری گوارشی است که در آن به دلیل برخی عوامل تحریک کننده بافت‌های داخلی معده یا دوازدهه (اثنی عشر) آسیب دیده و زخم‌هایی در آن‌ها ایجاد می‌شود.

علائم زخم معده چیست؟

• درد شکمی در ناحیه بالا یا مرکز شکم که معمولاً بعد از خوردن غذا شدیدتر می‌شود
• درد شبانه که با خوردن غذا یا آنتی اسیدهای معده کاهش می‌یابد
• سوزش در ناحیه شکم
• خستگی، ضعف و کاهش وزن در بیمارانی که درمان نشده‌اند

علت ایجاد زخم معده چیست؟

• عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری
• مصرف بلند مدت داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
• مصرف الکل
• سیگار کشیدن
• فشار روحی و استرس
• ژنتیک

آیا بین چاقی و زخم معده ارتباطی وجود دارد؟

بررسی‌ها نشان داده‌اند که افراد چاق یا دارای اضافه وزن، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به زخم معده قرار دارند. این ممکن است به دلیل افزایش ترشح اسید معده در افراد چاق باشد که باعث تحریک دیواره معده و افزایش خطر بروز زخم پپتیک می‌شود.

علاوه بر این، چاقی ممکن است با افزایش مقاومت به انسولین و افزایش سطح قند خون همراه باشد، که این مساله می‌تواند به عوارض دیگری مانند مشکلات قلبی، فشار خون بالا، دیابت و چربی در کبد منجر شود، که همگی می‌توانند خطر بروز زخم پپتیک را افزایش دهند.

نحوه تشخیص این زخم‌ها به چه شکل است؟

تشخیص زخم معده معمولاً با استفاده از ترکیبی از نشانه‌ها، علائم، تاریخچه بیماری و آزمایش‌های تشخیصی انجام می‌شود. تعدادی از روش‌های تشخیص اولسر پپتیک که رایج تر هستند عبارتند از:

1. آندوسکوپی: در این روش، از یک دستگاه آندوسکوپی برای بررسی دقیق داخل معده استفاده می‌شود. این روش به نوعی بهترین و دقیق‌ترین روش تشخیص زخم های مسیر گوارشی فوقانی است. همچنین، از طریق آندوسکوپی، نمونه‌هایی از بافت زخم برداشته و برای تشخیص وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری تست می‌شود.
2. آزمایش خون: با بررسی سطح آنتی‌بادی‌های خاص در خون، می‌توان به وجود عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری، که یکی از عوامل اصلی زخم معده است، پی برد.
3. آزمایش تنفسی: در این روش، بیمار یک نوشیدنی خاص می‌نوشد که محتوی یک ماده خاص است. سپس با تست تنفسی، هوایی که بیمار تنفس می‌کند، بررسی می‌شود تا مشخص شود آیا باکتری هلیکوباکتر پیلوری در دستگاه گوارش بیمار وجود دارد یا خیر.
4. آزمایش مدفوع: با بررسی نمونه مدفوع بیمار، می‌توان به وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری پی برد.
5. آزمایش تصویربرداری: در صورتی که سایر روش‌ها نتوانند دقیقاً محل وجود زخم را نشان دهند، تست‌هایی مانند سی تی اسکن، ام آر آی در ناحیه شکم و قفسه سینه انجام می‌شود.

چه چیزهایی باعث بدتر شدن زخم‌های معده پپتیک می‌شود؟

مصرف برخی از مواد و عادات ممکن است باعث بدتر شدن زخم‌های معده پپتیک (Peptic ulcer) شود. برخی از این عوامل عبارتند از:

• مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAID): مصرف بلند مدت و بی‌رویه داروهای NSAID مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و دیگر داروهای مشابه ممکن است باعث تحریک معده و بدتر شدن زخم پپتیک شود.
• مصرف الکل و دخانیات: مصرف بیش از حد الکل و دخانیات می‌تواند باعث تحریک معده و بدتر شدن زخم معده پپتیک شود.
• استرس: استرس و تنش روحی می‌تواند باعث تحریک معده و بدتر شدن زخم پپتیک شود.
• رژیم غذایی نامناسب: مصرف غذاهای چرب، سرخ شده و پر ادویه، مصرف نوشیدنی‌های گازدار، شکلات و قهوه نیز می‌تواند باعث تحریک معده و بدتر شدن زخم پپتیک شود.
• عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری: عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند باعث تحریک معده و بدتر شدن زخم پپتیک شود.

درمان زخم معده چیست؟

درمان زخم معده به شدت و موقعیت آسیب وابسته است. درمان در خصوص این بیماری می‌تواند برای اهدافی مانند کاهش سطح اسید معده، پیشگیری از عفونت و تسکین علائم بیماری می‌شود.

کاهش اسید معده برای درمان زخم‌های پپتیک

برای کاهش سطح اسید معده و تسکین علائم بیماری، داروهای ضد اسید معده مانند مهارکننده‌های پمپ پروتونی (PPI) و آنتاگونیست‌های گیرنده هیستامین H2 معمولاً تجویز می‌شوند. این داروها با کاهش ترشح اسید معده، بهبودی زخم پپتیک را تسریع می‌کنند. همچنین، درمان زخم معده شامل مصرف داروهای ضد التهابی مانند استروئیدها و آسپرین نیز می‌شود. این داروها به کاهش التهاب و درد معده کمک می‌کنند.

درمان عفونت هلیکوباکتر

اگر باکتری هلیکوباکتر پیلوری باعث اولسر پپتیک شده است، پس از تشخیص عفونت با آزمایش سرمی و یا تست‌های تنفسی، به بیمار آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز می‌شود. این داروها با کنترل عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری، بهبودی زخم معده را تسریع می بخشند.

دنبال کردن رژیم غذایی سالم

همچنین، به بیماران توصیه می‌شود که رژیم غذایی سالمی را دنبال کنند، از مصرف الکل و سیگار خودداری کرده و فشار روحی و استرس را کاهش دهند. در موارد شدیدتر، ممکن است لازم باشد بیمار به مدت کوتاهی بستری شود تا بهبودی کامل پیدا کند.

مداخلات پزشکی مانند جراحی

در مواردی که زخم معده با خونریزی همراه باشد، بستری شدن و درمان با داروهای خاص و یا انجام ترمیمی‌های جراحی ممکن است لازم باشد. در هر صورت، درمان زخم معده باید توسط پزشک معالج مورد نظر شما تعیین و پیگیری شود.