معرفی انواع چاقی + علت تا روش های درمان

در صورتی که میزان شاخص توده بدنی (bmi) از حدی فراتر رود گفته می شود که فرد چاق است. اگر شاخص توده بدنی بین 30 تا 34.9 باشد گفته می شود که فرد چاق است. اما اگر شاخص توده بدنی بیشتر از 35 باشد، به عنوان چاقی شدید (چاقی مرضی) شناخته می شود. انواع چاقی از نظر شدت، علت و شکل ظاهری تقسیم می شود.

چاقی چیست؟

چاقی به عنوان نوعی بیماری پیچیده و مزمن شناخته می شود که به دلیل تجمع بیش از حد چربی در بدن، سلامتی فرد را تهدید می کند.

دلایل چاقی می توانند عوامل وراثتی، تغذیه نادرست، سبک زندگی ناسالم، مصرف برخی داروها و ابتلا به برخی بیماری ها باشد.

عوارض چاقی تنها محدود به بر هم خوردن ظاهر جسمی و فیزیکی افراد نمی شود، بلکه احتمال ابتلا به بیماری های دیابت نوع دو، فشار خون بالا و بیماری های قلبی را نیز افزایش می دهد.  

چاقی و اضافه وزن چه فرقی با یکدیگر دارند؟

چاقی و اضافه وزن مربوط به حالاتی است که وزن فرد فراتر از حد معمول و طبیعی باشد. در واقع فرق چاقی و اضافه وزن، در میزان تجمع چربی در بدن فرد است.

در صورتی که اضافه وزن داشته باشید، چربی بدن شما کمی بیشتر از حد نرمال خواهد بود و معمولا این میزان مشکل خاصی را به دنبال ندارد و قابل کنترل است. اما وقتی گفته می شود فرد چاق است، یعنی میزان تجمع چربی بدنی وی بیش از حد است و ممکن است خطراتی برای سلامتی فرد چاق به همراه داشته باشد.

روش تشخیص انواع چاقی بدن

به کمک فرمول شاخص توده بدنی (BMI) می توان وضعیت وزن بدن به نسبت قد را محاسبه کرد. در این فرمول که وزن فرد به کیلوگرم تقسیم بر قد به توان 2 می شود می توان میزان اضافه وزن، چاقی و کمبود وزن را محاسبه کرد.

نکته: با اینکه شاخص توده بدنی معیاری ساده و کاربردی برای محاسبه وضعیت وزن است، اما همیشه دقیق نیست؛ زیرا این شاخص تفاوت های فردی مثل جنسیت، ترکیب عضلانی و استخوان بندی فرد را در نظر نمی گیرد.

انواع چاقی بر اساس bmi (شاخص توده بدنی)

کمبود وزن	وزن نرمال	اضافه وزن	چاقی درجه 1	چاقی درجه 2	چاقی درجه 3
BMI کمتر از 18.5	BMI بین 18.5 تا 24.9	BMI بین 25 تا 29.9	BMI بین 30 تا 34.9	BMI بین 35 تا 39.9	BMI بالای 40

 در صورتی که وزن شما همواره در حالت طبیعی باشد، از بسیاری از بیماری ها و مشکلات مربوط به سلامتی در امان خواهید بود. 

اما اگر میزان BMI کمتر از 18.5 باشد، یعنی شما دچار کمبود وزن هستید و لاغری بیش از حد هم، مانند چاقی بیش از حد می تواند عوارض خاص خود را به دنبال داشته باشد و باید به دنبال راه حلی برای درمان لاغری باشید.

وقتی که شاخص توده بدنی فرد بین 25 تا 29.9 باشد، یعنی فرد اضافه وزن دارد و باید به کمک روش های معمول مثل رژیم لاغری و ورزش کردن به فکر کاهش وزن باشد. 

حال که با محدوده وزن نرمال، کمبود وزن و اضافه وزن آشنا شدید، نوبت آن رسیده که با انواع چاقی بر اساس  bmi آشنا شوید:

• چاقی درجه یک (BMI بین 30-34.9): به این نوع چاقی، چاقی خفیف گفته می شود و با ایجاد تغییرات سالم در سبک زندگی می توان، به وزن نرمال رسید.
• چاقی درجه دو (BMI بین 35-39.9): در این حالت گفته می شود که فرد مبتلا به چاقی متوسط است و می بایست خیلی سریع نسبت به درمان چاقی نوع دوم اقدام کنید. در غیر این صورت در معرض بیماری های جدی مثل مشکلات قلبی، دیابت نوع 2 و فشار خون بالا قرار دارد.
• چاقی درجه سه (BMI بیشتر از 40): به این نوع چاقی، چاقی مفرط یا بیمار گونه گفته می شود و از آنجا که سلامتی شما را به خطر می اندازد و ممکن است با روش های معمول لاغر نشوید، باید جراحی لاغری انجام دهید.

انواع چاقی از نظر شکل ظاهری 

انواع الگوی چاقی از نظر توزیع چربی در بدن نیز می تواند متفاوت باشد. به طوری که برخی از افراد تنها از چاقی موضعی مثل چاقی شکمی، چاقی پهلو، چاقی ران، چاقی بازو و … رنج می برند اما برخی دیگر از چاقی کل بدن. در ادامه به طور مفصل درباره انواع چاقی از نظر شکل ظاهری صحبت کرده ایم:

چاقی سیبی شکل (چاقی شکمی)

یکی از رایج ترین و البته خطرناک ترین انواع الگوی چاقی، چاقی شکمی است. در این نوع چاقی، تمرکز تجمع چربی های بدن در ناحیه شکم، بالا تنه و همچنین پشت بدن است.

چاقی شکمی بیشتر در مردان شایع است و به دلیل تجمع چربی در اطراف ارگان های داخلی بدن، می تواند خطرناک تر از سایر انواع چاقی بدن باشد.

چاقی گلابی شکل (چاقی هیپوئیدی)

در چاقی گلابی شکل، چربی ها بیشتر در ناحیه پایین تنه مثل باسن و ران ها تجمع دارند. چاقی گلابی شکل بیشتر در زنان شایع است و دلیل آن هم می تواند عوامل وراثتی و یا هورمون های جنسی باشد.

با اینکه چاقی هیپوئیدی کمتر ارگان های داخلی را تحت تاثیر می گذارد، اما همچنان نیاز به کنترل و درمان دارد.

چاقی عمومی (چاقی ژنرالیزه)

در این حالت فرد دچار چاقی کلی بدن است؛ یعنی چربی ها به طور یکنواخت در سراسر بدن توزیع شده اند. 

از جمله دلایل ابتلا به این نوع چاقی می توان به کم تحرکی، عوامل وراثتی و همچنین مصرف بیش از حد کالری اشاره کرد. 

انواع چاقی بر اساس دلایل ایجاد

دلایل چاقی می تواند بسیار متنوع باشد که ما در اینجا به اصلی ترین آنها اشاره کرده ایم:

چاقی وراثتی

برخی از افراد از پدر، مادر یا خواهر و برادر خود ژن چاقی را به ارث می برند. اما اگر گفته می شود که علت چاقی فردی، عوامل وراثتی است، دلیل بر این نمی شود که امکان کنترل یا درمان این نوع چاقی وجود ندارد. بلکه این افراد می توانند با تغییر سبک زندگی، تغذیه سالم و فعالیت بدنی روزانه تاثیر این ژن ها را کاهش دهند و یا حتی از بین ببرند.

چاقی به دلیل رژیم غذایی نامناسب

اصولا مصرف بیش از اندازه کالری، مصرف مواد غذایی پرچرب و شیرین که شامل زیاده روی در مصرف غذاهای فست فودی، غذاهای فرآوری شده و نوشیدنی های قندی می باشد، منجر به بروز این نوع از چاقی می شود. 

چاقی به دلیل کم تحرکی

یکی از دلایل چاقی، افراد جوامع امروزی، به دلیل ماشینی شدن تجهیزات مورد نیاز زندگی، کم تحرکی و عدم فعالیت بدنی است. 

در واقع کاهش فعالیت بدنی منجر به کاهش متابولیسم بدن و در نهایت تجمع چربی در بدن می شود. 

چاقی به دلیل استرس

داشتن استرس و اضطراب زیاد منجر به ترشح هورمون کورتیزول می شود و افزایش هورمون استرس نیز به صورت مستقیم منجر به بروز یکی از انواع چاقی، یعنی چاقی شکمی می شود. 

چاقی به دلیل خواب ناکافی

خواب کافی یا کمبود خواب منجر به، به هم خوردن تعادل هورمون های گرسنگی و سیری می شود که عواقب آن پرخوری زیاد و در نهایت چاقی است.

چاقی به دلیل مصرف دارو

مصرف برخی داروها اعم از داروهای دیابت، داروهای ضد التهابی استروئیدی و برخی داروهای ضد افسردگی می توانند باعث چاقی و اضافه وزن شوند. 

این داروها اصولا با کاهش متابولیسم بدن و افزایش اشتها منجر به افزایش وزن می شوند. 

توجه: در صورتی که شما در حین یا بعد از مصرف مستمر یک سری داروی خاص، افزایش وزن را تجربه کردید، حتما این موضوع را با پزشک خود در جریان بگذارید تا با تغییر نوع یا دوز مصرفی دارو، از پیشرفت چاقی شما جلوگیری کند.

چاقی به دلیل بیماری

یکی از دلایل چاقی ناگهانی می تواند ابتلا به برخی بیماری ها مثل کم کاری تیروئید، دیابت نوع دو، مقاومت به انسولین، سندروم تخمدان پلی کیستیک، افسردگی، بیماری کوشینگ، اختلالات خواب و … باشد.

بنابراین در صورت افزایش مداوم وزن و مقاومت بدن در برابر کاهش وزن، حتما به یک پزشک مراجعه کنید؛ چرا که این اضافه وزن می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی باشد.

انواع چاقی مرتبط با سلامت متابولیک

یکی دیگر از انواع چاقی بدن بر اساس سلامت متابولیک است که شامل موارد زیر می شود:

چاقی متابولیک سالم

وقتی گفته می شود که فردی مبتلا به چاقی متابولیک سالم است بدین معناست که؛ شاخص توده بدنی فرد بالا است، اما از نظر سلامت متابولیک شامل فشار خون، کلسترول خون و قند خون است در وضعیت مناسبی قرار دارد. 

این افراد معمولا مبتلا به هیچ کدام از بیماری های مرتبط با چاقی مثل بیماری های قلبی یا دیابت نوع دو نمی شوند. 

آیا نیاز به درمان چاقی متابولیک است؟

با اینکه افراد دارای چاقی متابولیک سالم، از نظر بالینی مشکلی ندارند، اما این وضعیت همیشه نمی تواند بدون خطر باشد. 

تجمع چربی اضافی به خصوص در ناحیه شکم می تواند به مرور زمان باعث اختلالات متابولیک و منجر به بیماری های مرتبط با چاقی شود. بنابراین با اصلاح سبک زندگی و مدیریت وزن می توانید از بروز این مشکلات در آینده جلوگیری کنید.

چاقی متابولیک ناسالم

افرادی که به این نوع چاقی مبتلا هستند، علاوه بر چاق بودن، دچار اختلالات متابولیکی که شامل فشار خون بالا، قند خون بالا، کلسترول خون بالا، کبد چرب و … نیز هستند. 

انواع چاقی در گروه های سنی مختلف

انواع چاقی می تواند بر اساس سن، جنسیت و عوامل مرتبط با هر گروه سنی متفاوت باشد. 

چاقی در کودکان

چاقی کودکان یکی از معضلات اصلی جوامع امروزی است. از جمله دلایل چاق شدن کودکان عبارتند از:

• کم تحرکی: نشستن بیش از اندازه کودکان پای بازی های کامپیوتری و استفاده از موبایل باعث کاهش فعالیت بدنی و چاقی آنها می شود.
• رژیم غذایی ناسالم: کودکان علاقه زیادی به مصرف غذاهای فست فودی، تنقلات و نوشابه های قندی دارند که در صورت زیاده روی در مصرف آنها، چاقی در کمین آنها خواهد بود.
• عوامل وراثتی: برخی از کودکان چاقی را از خانواده خود به ارث می برند.
• استرس و اضطراب: کودکانی که همواره به دلیل شرایط خانوادگی یا تحصیلی دچار استرس و اضطراب هستند، چاق می شوند.

چاقی در سالمندان

چاقی در سالمندان علاوه بر تحت تاثیر گذاشتن کیفیت زندگی، می تواند خطر ابتلا به بیماری های مزمن و خطرناک را نیز افزایش دهد. 

از جمله خطراتی که چاقی در سنین سالمندی دارد عبارتند از:

• آرتروز مفاصل: چاقی و اضافه وزن به دلیل اعمال فشار به مفاصل و استخوان ها در افراد سالمند، ریسک ابتلا به آرتروز را افزایش می دهد.
• ابتلا به بیماری های متابولیک: چاقی در سالمندان ریسک ابتلا به بیماری های هایی مثل دیابت نوع دو، فشار خون بالا و بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد. 
• کاهش استقلال: چاقی در سالمندان آنها را در تحرک و راه رفتن ضعیف می کند و بنابراین توانایی انجام کارهای روزمره را به تنهایی نخواهند داشت.

انواع چاقی در زنان و مردان

همان طور که گفتیم انواع الگوی چاقی در جنسیت های مختلف هم می تواند متفاوت است. 

تفاوت های جنسیتی در توزیع چربی:

• چاقی در زنان: چربی در بدن زنان تحت تاثیر هورمون های استروژن بیشتر در ناحیه باسن، ران و شکم ذخیره می شود که چاقی گلابی شکل معروف است. 
• چاقی در آقایان: چربی در بدن آقایان بیشتر در ناحیه شکم جمع می شود و به چاقی سیبی شکل معروف است. این نوع چاقی خطر ابتلا به بیماری های متابولیک را افزایش می دهد. 

درمان انواع چاقی

برای درمان انواع چاقی، بر اساس نوع و شدت چاقی نیاز به رعایت رژیم غذایی، داشتن فعالیت بدنی، مصرف دارو و درمان های پزشکی می باشد. در ادامه روش های لاغری را بررسی کرده ایم:

اصلاح تغذیه

داشتن تغذیه سالم و اصولی، به عنوان اولین و اصلی ترین گام در مدیریت و درمان چاقی شناخته می شود. برای لاغری، باید مصرف کالری خود را به حداقل برسانید. از جمله نکاتی که در رژیم لاغری باید رعایت کنید عبارتند از:

• محدودیت مصرف غذاهای پرچرب و شیرین مثل فست فودها، غذاهای فراوری شده، نوشیدنی های قندی و …؛
• گنجاندن سبزیجات و میوه های تازه در رژیم غذایی؛
• افزایش مصرف پروتئین های کم چرب و غلات کامل؛
•  کاهش مصرف غذا در وعده های غذایی؛
• پیروی از رژیم های لاغری استاندارد تحت نظر متخصص تغذیه؛

ورزش کردن

ورزش و فعالیت بدنی روزانه نقش بسیار موثر در کاهش وزن و ارتقای سلامت کلی بدن دارد. برای دریافت برنامه ورزشی مناسب برای لاغری حتما باید از یک مربی ورزشی کمک بگیرید، اما ما در اینجا چند نمونه از  ورزش های مناسب برای انواع الگوی چاقی را معرفی کرده ایم:

• ورزش برای لاغری شکم: ورزش هوازی مثل پیاده روی، شنا و دویدن تاثیر بسزایی بر لاغری شکم دارند.
• ورزش برای لاغری کلی بدن: ترکیب ورزش های هوازی و قدرتی مثل وزنه برداری به کاهش وزن کلی بدن کمک می کند.
• ورزش برای لاغری پایین تنه: برای افرادی که مبتلا به چاقی گلابی شکل هستند انجام تمرینات ورزشی مربوط به تقویت کنندگی عضلات پایین تنه مثل اسکات و لانچ می تواند بسیار موثر باشد.

مصرف دارو

در صورتی که رژیم غذایی و ورزش کردن، برای لاغری موثر نباشند، پزشک مصرف داروی لاغری را تجویز می کند.

داروهایی که برای کنترل وزن تجویز می شوند، معمولاً برای کاهش اشتها یا جلوگیری از جذب چربی طراحی شده اند. این داروها باید تحت نظارت پزشک مصرف شوند و شامل موارد زیر هستند:

• اورلیستات؛
• زوبوکس؛
• و …؛

جراحی چاقی

در صورتی که در دسته انواع چاقی مفرط و مرضی باشید، به احتمال زیاد روش های گفته برای لاغری موثر نباشند و تنها راه برای درمان چاقی شما، انجام جراحی های چاقی مثل اسلیو معده، بای پس معده و … باشد.

کلام آخر

چاقی یکی از چالش ها و معضلات اکثر افراد در جوامع امروزی  است که دلایل مختلفی مثل عوامل وراثتی، رژیم غذایی ناسالم، سبک زندگی ناسالم، عدم تحرک و مشکلات متابولیک ایجاد می شود.

به دلیل اینکه انواع چاقی متنوع هستند، شناخت آنها و علت انواع چاقی می تواند در مدیریت بهتر، پیشگیری و درمان چاقی بسیار موثر باشد.

ما در اینجا برای افزایش اطلاعات شما سعی کردیم انواع الگوی چاقی، روش های پیشگیری و درمان آنها را معرفی کنیم. اما شما باید برای درمان چاقی خود حتما به یک پزشک متخصص مراجعه کنید تا با استفاده از روش های پزشکی بتواند ابتدا علت آن را جویا شود و بهترین راهکار برای لاغری را متناسب با سن، جنسیت و وضعیت سلامتی شما اتخاذ کند.

سوالات متداول