هورمون چاقی چیست؟ بهترین روش ها برای درمان چاقی هورمونی

در صورتی با گرفتن رژیم های لاغری سخت و ورزش های روزانه، همچنان چاق هستید، علت چیزی فراتر از پرخوری و کم تحرکی است. یکی از دلایل چاقی می تواند به اختلالات هورمونی برگردد. به همین دلیل ما قصد داریم در این نوشتار به بررسی اینکه هورمون چاقی چیست؟ و درمان چاقی هورمونی چگونه است، بپردازیم؛ اگر شما هم این مشکل را دارید، این نوشتار را از دست ندهید. 

چاقی هورمونی چیست؟

چاقی هورمونی در صورت بروز اختلال در تعادل هورمونی رخ می دهد و باعث افزایش وزن و چاقی می شود.

همان طور که می دانید، هورمون ها به عنوان پیام رسان های شیمیایی در بدن، نقش مهمی در تنظیم سوخت و ساز بدن، اشتها و ذخیره چربی در بدن دارند. به طوری که وجود اختلال در عملکرد این هورمون ها ممکن است باعث چاقی هورمونی شود.

در خانم ها نوعی استروژن به نام هورمون استرادیول، نقش مهمی را در تناسب وزن فرد ایفا می کند. به طوری که کاهش این نوع هورمون (به خصوص در زمان یائسگی) می تواند باعث افزایش وزن و چاقی ران و باسن شود. 

در آقایان نیز هورمون کورتیزول که به هورمون استرس مشهور است، می تواند باعث افزایش اشتها، افزایش تجمع چربی در بدن و در نهایت چاقی مردان شود. 

علاوه بر هورمون های گفته شده، هورمون های دیگری که تحت عنوان هورمون چاقی شناخته می شوند می توانند باعث اضافه وزن و چاقی شوند که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت.

علائم چاقی هورمونی چیست؟

همان طور که گفتیم، چاقی هورمونی در صورت بروز اختلال در عملکرد و تعادل هورمون های بدن رخ می دهد و باعث افزایش وزن ناخواسته فرد می شود. از جمله نشانه های چاقی هورمونی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش وزن ناخواسته: در صورتی که دچار افزایش وزن چشمگیر بدون تغییر در رژیم غذایی و فعالیت بدنی خود شده اید. 
• علائم مربوط به اختلالات هورمونی: به هم خوردن چرخه قاعدگی، خستگی مزمن، سردرد، اضطراب و افسردگی، اختلالات خواب، ریزش مو، ناباروری، افزایش فشار خون و تغییرات پوستی.
• مقاومت بدن در برابر کاهش وزن: در صورتی که با وجود تلاش های فراوان برای کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و ورزش برای لاغری، همچنان وزن شما زیاد است. 
• توزیع غیرعادی چربی در نواحی مختلف بدن: معمولا هورمون چاقی باعث تجمع چربی در نواحی خاصی از بدن مثل باسن، شکم، پهلو و ران ها می شود. 

به کدام هورمون، هورمون چاقی گفته می شود؟

علت چاقی تنها به پرخوری و کم تحرکی برنمی گردد و این معضل می تواند دلایل متعددی داشته باشد که یکی از آنها، اختلال در تعادل هورمونی است. 

طبق تحقیقات انجام شده اختلال سطح ده هورمون در بدن می تواند باعث افزایش وزن و مقاومت بدن در برابر کاهش وزن شود. این هورمون ها که معروف به هورمون چاقی نیز هستند، تاثیر مستقیم بر اشتها، سوخت و ساز بدن، ذخیره چربی و سایر عوامل مربوط به تعادل وزنی دارند. 

به همین دلیل است که پزشکان معمولا به افرادی که موفق به کاهش وزن نمی شوند، پیشنهاد بررسی وضعیت هورمونی را می دهند. 

در ادامه به معرفی ده هورمون چاقی و راهکارهای مدیریت آنها می پردازیم؛ با ما همراه باشید.

هورمون انسولین

هورمون چاقی دیگر، انسولین است که توسط پانکراس تولید می شود و نقش حیاتی در توزیع انرژی به سلول های بدن و تنظیم قند خون فرد دارد. 

در واقع هورمون انسولین با توزیع گلوکز به سلول ها، تامین کننده انرژی آنها است و گلوکز اضافی را به شکل چربی ذخیره می کند.

زیاده روی در مصرف نوشیدنی های قندی، مشروبات الکلی، غذاهای فراوری شده و خوراکی های ناسالم باعث مقاومت بدن به انسولین می شود. در این مواقع، سلول ها قادر به تشخیص انسولین نیستند و گلوکز در خون تجمع پیدا می کند که باعث بروز بیماری دیابت نوع دو و افزایش وزن می شود.

به منظور کاهش مقاومت بدن انسولین و کاهش وزن راهکارهای زیر توصیه می شود:

• به صورت منظم تحت نظر پزشک باشید.
• در هفته حداقل 4 ساعت ورزش کنید.
• مصرف شیرینی جات، چربی های اشباع شده و ترانس را به حداقل ممکن برسانید.
• میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار را حتما در رژیم غذایی خود جای دهید.
• مصرف مواد غذایی حاوی امگا 3 مانند ماهی، روغن زیتون و بذر کتان باعث بهبود حساسیت بدن به انسولین می شود. 

هورمون تیروئید

یکی از حیاتی ترین غدد بدن، غده تیروئید است. به طوری که هورمون های ترشح شده از غده تیروئید که در جلوی گردن قرار دارد، در متابولیسم، دمای بدن، ضربان قلب و خلق و خوی فرد تاثیرگذار است.

اختلال در عملکرد این غده به خصوص کم کاری تیروئید، می تواند خیلی سریع باعث افزایش وزن و چاقی شود. اما رابطه تیروئید و چاقی چگونه است؟ در واقع با کاهش تولید هورمون های تیروئیدی، سرعت سوخت و ساز بدن نیز کاسته می شود که نتیجه آن کالری سوزی کمتر و چاقی است. 

یکی از اصلی ترین راهکارها برای چاقی هورمونی در صورت کم کاری تیروئید، مصرف داروهای تیروئیدی از سوی پزشک مربوطه است.

البته در کنار مصرف داروهای کم کاری تیروئید، داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل که سرشار از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین های کم چرب و همچنین ورزش های روتین هوازی و قدرتی نیز قاتل کم کاری تیروئید هستند و به کاهش وزن شما کمک می کند.

کم کاری تیروئید باعث چاقی تدریجی و آهسته فرد می شود و ممکن است همراه با علائم دیگری همچون یبوست، خستگی و افزایش حساسیت به سرما باشد. 

هورمون گرلین

هورمون گرلین (هورمون گرسنگی) توسط معده ترشح می شود و پیام گرسنگی را به مغز ارسال می کند. بالا رفتن سطح گرلین منجر به افزایش تجمع چربی در بدن و بالا رفتن اشتها می شود. از جمله راهکارهای کاهش این نوع هورمون چاقی عبارتند از:

• وعده های غذایی خود را کوچک کنید. 
• مصرف پروتئین و چربی های سالم که جزو غذاهای سیر کننده هستند منجر به احساس سیری طولانی مدت می شود. 
• مصرف کافی آب باعث کاهش اشتها و کاهش ترشح هورمون گرلین می شود.

خواب کافی باعث کاهش تولید سطح هورمون گرلین می شود. 

هورمون لپتین 

لپتین هورمون چاقی دیگری است که اصولا توسط سلول های چربی تولید می شود و نقش مهمی در تنظیم متابولیسم و اشتها دارد. هورمون لپتین با ارسال پیام سیری به مغز، باعث کاهش مصرف غذا و در نتیجه کنترل وزن می شود.

البته در افراد چاق عملکرد این هورمون دچار اختلال می شود و گفته می شود که بدن آنها در برابر لپتین مقاومت نشان می دهد؛ یعنی سلول های مغز این افراد به رغم سطوح بالای لپتین در خون، به پیام های آن پاسخ مناسبی نمی دهند. در نتیجه فرد خیلی دیر احساس سیری پیدا می کند. از جمله راهکارهای مقابله با مقاومت بدن لپتین و کنترل وزن عبارتند از:

• داشتن خواب کافی باعث حفظ حساسیت سلول های مغز به لپتین می شود.
• جای دادن کربوهیدرات های پیچیده و پروتئین کافی باعث کنترل سطح قند خون و کاهش ترشح هورمون گرسنگی می شود.
• انجام ورزش های هوازی به صورت منظم.

هورمون ملاتونین 

هورمون ملاتونین از غده پینه آل مغز ترشح می شود و نقش مهمی در تنظیم خواب و بیداری فرد دارد. از جمله راهکارهای حفظ تعادل این هورمون در بدن عبارتند از:

• سعی کنید در اتاق تاریک بخوابید. 
• ورزش کردن منظم و آفتاب گرفتن باعث ترشح سطح کافی از ملاتونین در شب می شود.
• در هنگام خواب سعی کنید از گوشی موبایل و تبلت استفاده نکنید.
• میوه های حاوی ملاتونین مثل موز و آناناس را مصرف کنید.

هورمون کورتیزول 

هورمون کورتیزول در مواقع استرس زا توسط غده فوق کلیوی ترشح می شود. در صورت ترشح مداوم این هورمون، اشتهای فرد بیشتر شده، چاقی شکم و کاهش سوخت و ساز بدن می شود. از جمله راهکارهای کنترل سطح این هورمون چاقی عبارتند از:

• داشتن خواب باکیفیت باعث کنترل سطح هورمون کورتیزول و درمان چاقی شکم هورمونی می شود. 
• تمرینات ورزشی یوگا و تای چی باعث کاهش سطح کورتیزول و تنظیم خلق و خو می شود.

هورمون تستوسترون

تستوسترون که هورمون جنسی مردانه است، در بدن زنان نیز به مقدار کمتر تولید می شود. هورمون تستوسترون نقش کلیدی در تنظیم توده عضلانی، افزایش متابولیسم پایه بدن و تقویت استخوان ها دارد. 

کاهش سطح تستوسترون در مردان و زنان، باعث کاهش توانایی عضله سازی و افزایش تجمع چربی در بدن دارد. از جمله راهکارهای کنترل سطح تستوسترون در بدن عبارتند از:

• در صورت تجویز پزشک، از داروهای هورمونی و مکمل ها به منظور تنظیم سطح تستوسترون استفاده کنید.
• افزایش استرس باعث به هم خوردن عدم تعادل در سطح تولید تستوسترون می شود. 
• ورزش های قدرتی و بدنسازی به طور منظم، باعث افزایش تولید طبیعی تستوسترون در بدن می شود.
• مصرف به اندازه پروتئین ها و چربی های سالم، غلات کامل، میوه ها و سبزیجات منجر به حفظ سلامت هورمونی می شود.

هورمون استروژن 

 استروژن که هورمون اصلی جنسی زنانه است، نقش مهمی در تعیین ویژگی های ظاهری و عملکردی در بدن خانم ها دارد. 

هورمون استروژن علاوه بر تاثیری که بر سیستم تولید مثل دارد بر مغز، قلب و پوست نیز تاثیر می گذارد. به هم خوردن تعادل سطح استروژن، باعث چاقی و مقاومت بدن به انسولین می شود. عدم تعادل در سطح استروژن باعث سخت شدن روند لاغری در زنان می شود. از جمله راهکارهای تنظیم سطح استروژن عبارتند از:

• داشتن رژیم غذایی سالم و حاوی فیبر، سبزیجات و میوه ها؛
• ورزش کردن منظم با شدت منظم؛
• محدود کردن مصرف نوشیدنی های الکل دار؛
• مصرف داروهای مختص تنظیم سطح استروژن تحت نظر متخصص زنان؛

هورمون‌ پروژسترون

پروژسترون یکی دیگر از انواع هورمون های جنسی زنانه است که نقش کلیدی در تنظیم چرخه پریودی و باروری زنان دارد. هورمون پروژسترون که از تخمدان ها ترشح می شود و نقش کلیدی در حفظ تعادل هورمونی بدن دارد.

با اینکه این هورمون به طور مستقیم باعث چاقی نمی شود، اما به هم خوردن تعادل در سطح این هورمون باعث اختلالات هورمونی و افزایش وزن می شود. کاهش سطح این هورمون باعث ایجاد اختلال در سوخت و ساز بدن، باعث افزایش اشتها و تجمع چربی در بدن می شود. 

از جمله راهکارهای کنترل سطح پروژسترون عبارتند از:

• در صورت داشتن استرس مزمن، تعادل هورمونی به هم می ریزد و سطح پروژسترون کاهش پیدا می کند. برای کاهش استرس می توانید تکنیک هایی مثل مدیتیشن، یوگا و ورزش های سبک را انجام دهید. 
• داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل و سرشار از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین های کم چرب باعث حفظ تعادل هورمونی می شود.
• ورزش منظم و روزانه تاثیر چشمگیری بر کنترل سطح هورمون پروژسترون دارد. 
• در صورت صلاحدید پزشک حتما داروهای تجویزی برای کنترل سطح هورمون پروژسترون را استفاده کنید. 

هورمون گلوکوکورتیکوئید

هورمون های گلوکوکورتیکوئید، که در غده فوق کلیوی تولید می شوند، نقش حیاتی در تنظیم سوخت و ساز بدن دارند. با این حال اختلال در تعادل این نوع هورمون ها باعث چاقی و مقاومت بدن به انسولین می شود.

بالا رفتن سطح استرس، باعث افزایش سطح گلوکوکورتیکوئیدها، افزایش اشتها، کاهش مصرف انرژی و جمع شدن چربی بدن می شود. از جمله راهکارهای مدیریت چاقی ناشی از اختلال گلوکوکورتیکوئیدها عبارتند از:

• کاهش سطح استرس از طریق تکنیک هایی مثل یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق باعث تنظیم سطح این هورمون ها می شود.
• خواب کافی باعث حفظ تعادل هورمونی می شود.
• رژیم غذایی متعادل شامل پروتئین ها و چربی های سالم و کربوهیدرات های پیچیده باعث بهبود حساسیت به انسولین و کاهش وزن می شود.
• ورزش منظم باعث کاهش استرس، افزایش مصرف انرژی و بهبود حساسیت به انسولین می شود.

روش های درمان چاقی هورمونی

به هم خوردن ترشح هورمون های خاص در بدن باعث چاقی هورمونی می شود. از جمله روش های رایج درمان چاقی هورمونی عبارتند از:

محدود کردن مصرف قند و غذاهای فرآوری شده

زیاده روی در مصرف قند و غذاهای فراوری شده باعث مقاومت بدن به انسولین و چاقی می شود. کاهش کاهش مصرف شیرینی جات، غذاهای فراوری شده و نوشابه ها و جایگزینی آنها با میوه ها، سبزیجات و غلات کامل باعث حفظ تعادل هورمونی می شود. 

تغییرات در رژیم غذایی نه تنها باعث کاهش وزن می شود بلکه در بهبود عملکرد دستگاه گوارشی نیز تاثیر بسزایی دارد. 

تنظیم عملکرد غده هیپوفیز 

غده هیپوفیز یکی از موثرترین غده ها در بدن است که به عنوان غده تنظیم کننده عملکرد غدد مختلف مثل تیروئید، تخمدان و آدرنال شناخته می شود. 

در صورتی که علت چاقی اختلال عملکرد غده هیپوفیز باشد، پزشک مربوطه ممکن داروهایی را به منظور تحریک این غده تجویز می کند. 

کنترل استرس و اضطراب

بالا رفتن استرس باعث افزایش سطح کورتیزول، افزایش اشتها و چاقی هورمونی شکم می شود. 

با انجام تکنیک هایی مثل یوگا، تمرینات تنفسی و مدیتیشن باعث کاهش سطح کورتیزول می شود. کاهش سطح استرس باعث کنترل وزن و تنظیم هورمون ها می شود. 

مصرف پروتئین و چربی ‌های سالم

مصرف پروتئین ها و چربی های سالم نقش حیاتی در کنترل اشتها و تعادل هورمون های بدن دارند.

 پروتئین گیاهی مثل عدس، لوبیا و نخود را جایگزین پروتئین های حیوانی کنید. همچنین چربی های سالم مثل روغن زیتون را جایگزین چربی های ناسالم مثل کره و روغن نباتی کنید. 

اعمال این تغییرات در رژیم غذایی باعث احساس سیری طولانی مدت و افزایش سطح هورمون های ذخیره کننده چربی می شود. 

ورزش منظم

ورزش های منظم به خصوص ترکیب تمرینات هوازی و قدرتی باعث تنظیم سطح انسولین و سایر هورمون ها می شود. 

ورزش منظم باعث افزایش حساسیت بدن به انسولین، بالا رفتن سوخت و ساز بدن، کاهش چربی و در نهایت کاهش وزن می شود. 

داشتن خواب کافی

کمبود خواب باعث به هم خوردن تعادل هورمون هایی مثل ملاتونین می شود که نتیجه آن کاهش سوخت و ساز بدن و افزایش وزن خواهد بود.

خواب کافی و با کیفیت باعث تنظیم هورمون های سیری و گرسنگی که نوعی هورمون چاقی هستند، از بالا رفتن وزن جلوگیری می کند. 

درمان های پزشکی و جراحی لاغری

در صورتی که روش های گفته شده برای درمان چاقی هورمونی موثر نباشند، نیاز است که به سمت درمان های پزشکی همچون جراحی لاغری بروید. 

جراحی های چاقی مثل اسلیو معده و بای پس معده باعث کاهش وزن و ایجاد تعادل در هورمون های بدن می شود.