همه چیز درباره واریکوسل: علائم، علت و درمان

گاهی اوقات مشکلات باروری یا احساس سنگینی و درد در بیضه ها، نشانه ای از یک اختلال پنهان است که بیشتر از آن چه تصور می شود رایج است. بی توجهی به آن می تواند عواقب بلندمدتی برای سلامت جنسی و باروری مردان داشته باشد. در این مقاله از کلینیک اسلیو، به بررسی یکی از این اختلالات شایع در مردان می پردازیم.

واریکوسل چیست؟

واریکوسل (varicocele) یک اختلال رایج در وریدها یا سیاهرگ های داخل کیسه بیضه است. کیسه بیضه در واقع پوششی است که از بیضه ها محافظت کرده و آن ها را در جای خود نگه می دارد. اگر واریکوسل دارید، به این معنی است که وریدهای داخل کیسه بیضه بزرگ شده اند (متسع یا گشاد شده). در اصطلاح صحیح تر، بهتر است بگوییم که سیاهرگ های بیضه واریسی شده اند. این وضعیت مانند واریسی شدن رگ های پا است که در سیاهرگ های بیضه رخ می دهد. (برای درک بهتر: سیاهرگ ها یا وریدها همان رگ هایی هستند که خون دارای دی اکسید کربن را از کیسه بیضه به سمت قلب برمی گردانند.)

واریکوسل چقدر شایع است؟

این بیماری به طور کلی یک مشکل نسبتا شایع در جوامع است. برآورد می شود که بین 15 تا 20 درصد مردان در یک جامعه ممکن است به نوعی واریکوسل را تجربه کرده باشند و یا به آن مبتلا شوند.

چه کسانی واریکوسل میگیرند؟

🔢 شماره	👥 گروه در معرض خطر	🧠 دلیل ابتلا
1️⃣	👦 نوجوانان در دوران بلوغ	🔺 افزایش جریان خون رشد سریع اندام جنسی
2️⃣	🧬 افراد با سابقه خانوادگی	🧱 ضعف ژنتیکی در دیواره رگ ها
3️⃣	👨‍🔧 بزرگسالان فعال یا شاغل سنگین	🏋️ ایستادن طولانی بلند کردن اجسام سنگین
4️⃣	🌡️ افرادی با محیط کار گرم	🔥 دمای بالا باعث اختلال در بازگشت خون
5️⃣	🏃‍♂️ ورزشکاران حرفه ای	💪 فشار شکمی مداوم در تمرین های سنگین

واقعا نمی‌ توان به طور دقیق پیش‌ بینی کرد چه چه کسانی واریکوسل میگیرند. اگرچه دلایل دقیقی برای بروز این بیماری وجود ندارد، ولی مطالعات و بررسی‌های متخصصان نشان می‌دهند که برخی گروه‌ها بیشتر در معرض خطر قرار دارند. به ویژه پسران نوجوانی که دوره بلوغ را سپری می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به واریکوسل هستند. تغییرات هورمونی و رشد سریع اندام‌های جنسی در این دوره باعث افزایش نیاز به خون‌رسانی می‌شود که می‌تواند منجر به گشاد شدن وریدها گردد.

افزایش گردش خون در دوران بلوغ و نقش آن در بروز واریکوسل

در دوران بلوغ، گردش جریان خون در اطراف بخش‌ های جنسی به طور قابل توجهی افزایش می‌ یابد. این افزایش جریان خون به دلیل تکامل و رشد اندام‌ های جنسی و نیاز بیشتر به خون‌ رسانی است. با رشد و تکامل این اندام‌ ها، حجم و نیازشان به اکسیژن و مواد مغذی افزایش می‌ یابد. وریدهای کیسه بیضه که وظیفه خون‌ رسانی به این اندام‌ ها را دارند، تحت فشار بیشتری قرار می‌ گیرند. افزایش فشار در این مناطق ممکن است به گشاد شدن وریدها و در نتیجه بروز واریکوسل منجر شود. این وضعیت می‌تواند باعث درد، تورم و حتی مشکلاتی در باروری مردان شود.

عوامل مختلف و احتمال بروز واریکوسل در افراد بالغ

تا اینجا متوجه شدیم که چه کسانی وارکوسل می گیرند (حداقل نسبت به بیشتر افراد). اما با وجود اینکه واریکوسل بیشتر در دوران بلوغ رخ می‌دهد، باید توجه داشت که این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد و ممکن است در افراد بالغ نیز ظاهر شود. عوامل مختلفی مانند ژنتیک، وضعیت فیزیکی و شرایط محیطی می‌توانند در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند.

برخی از مردان به دلایل ژنتیکی مستعد ابتلا به واریکوسل هستند. به عنوان مثال، ضعیف بودن دیواره‌های وریدها می‌تواند به صورت ارثی باشد. علاوه بر این، وضعیت‌های فیزیکی مانند ایستادن طولانی مدت یا بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند فشار بیشتری بر وریدهای کیسه بیضه وارد کند و احتمال بروز واریکوسل را افزایش دهد. شرایط محیطی نیز می‌تواند نقش مهمی ایفا کند؛ برای مثال، دمای بالا یا فشار زیاد در محل کار ممکن است به بروز این بیماری کمک کند.

علائم واریکوسل چیست؟

واریکوسل اغلب بدون علامت است با این حال در صورت پیشرفت و بدتر شدن علائم زیر را ایجاد می کند:

• درد مبهم بیضه یا درد کیسه بیضه، که اغلب با دراز کشیدن بهتر می شود.
• علائمی که پس از فعالیت‌های خاص، مانند دوچرخه‌سواری یا ساعت‌ها روی پا ماندن بدتر می‌شوند.
• تورم بیضه یا کیسه بیضه
• تغییر اندازه یا تفاوت در بیضه ها
• ناباروری مردان
• احساس توده کوچک بالای بیضه آسیب دیده.

واریسی شدن سیاهرگ های بیضه دقیقا چه احساسی دارد؟

واریکوسل ممکن است باعث ناراحتی خفیف و درد یا ناراحتی در بیضه ها مخصوص سمت چپ شود. سیاهرگ ها یا وریدهای بزرگتر و متورم در کیسه بیضه، اغلب شبیه کیسه اسپاگتی هستند اما نمونه های کوچک تر آنقدر سایز کوچک و پیچیدگی کمی دارند که قابل تشخیص نیستند.

واریکوسل چطور تشخیص داده می شود؟

واریکوسل اغلب بعد از معاینه روتین شکم و پایین تنه توسط پزشک متخصص ارولوژی تشخیص داده می شود. همچنین در صورت بروز علائم در مراحل بعدی، این بیماری توسط خود شخص نیز قابل تشخیص است. پزشک برای تشخیص قطعی واریکوسل از آزمایش هایی همچون سونوگرافی استفاده می کند. همچنین تست مایع منی یا آزمایش خون نیز می تواند در خصوص احتمال ابتلاء به واریکوسل موثر باشد.

عوارض واریکوسل که باید بدانید

اتساع غیرطبیعی وریدهای بیضه در واریکوسل می تواند باعث بروز مشکلات زیر شود.

• کاهش کیفیت و تعداد اسپرم ها: واریکوسل می تواند باعث کاهش حرکت و تعداد اسپرم ها شده و باروری را کاهش دهد.
• آتروفی بیضه: به مرور زمان بیضه ممکن است کوچک تر و ضعیف تر شود.
• درد و ناراحتی: احساس سنگینی یا درد مبهم در ناحیه بیضه از علائم شایع واریکوسل است.
• اختلال در تولید هورمون ها: ممکن است تولید تستوسترون تحت تاثیر قرار گیرد.

آیا واریکوسل می تواند بر ناباروری مردان تأثیر بگذارد؟

بله واریکوسل می تواند بر میزان باروری مردان تاثیر منفی بگذارد. با این حال بسیاری از افراد حتی با داشتن این مشکل نیز می توانند همچنان صاحب فرزند شوند ولی شانس آن ها بسیار کمتر از حالت نرمال است.

یکی از دلایلی که توضیح می دهد چرا واریکوسل ممکن است روی باروری تاثیر منفی بگذارد این است که احتمال تغییر دمای کیسه بیضه به دلیل تجمع خون در سیاهرگ های آن زیاد است. دمای بالای خون باعث کاهش تولید و تعداد اسپرم ها می شود.

درجه بندی واریکوسل

واریکوسل بر اساس شدت و اندازه وریدهای متسع شده به سه درجه تقسیم می شود:

• درجه ۱ (خفیف): وریدها تنها در حالت زور زدن (مثل فشار شکمی) قابل مشاهده یا احساس هستند.
• درجه ۲ (متوسط): وریدها بدون نیاز به زور زدن قابل مشاهده یا احساس اند.
• درجه ۳ (شدید): وریدها بزرگ، قابل مشاهده و احساس در هر حالت هستند و معمولا باعث علائم قابل توجهی می شوند.

درجه واریکوسل به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمان را انتخاب کند.

چه زمانی واریکوسل نیاز به درمان دارد؟

واریکوسل زمانی نیاز به درمان پیدا می کند که باعث درد مداوم، کاهش کیفیت یا تعداد اسپرم ها، کوچک شدن بیضه ها یا مشکلات ناباروری شود. همچنین واریکوسل های متوسط و شدید که علائم قابل توجهی ایجاد می کنند، معمولا نیازمند مداخله پزشکی هستند. اگر علائم شما پیشرفت کنند یا زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار دهند، بهتر است حتما به پزشک مراجعه کنید تا بهترین روش درمانی تعیین شود.

درمان خانگی واریکوسل چیست؟

🛠️ روش درمان	📝 توضیحات	⚠️ نکته مهم
💤 رها کردن وضعیت	فقط زیر نظر باشید	درمان تا مشکل لازم نیست
🔄 تغییر سبک زندگی	از کارهای مضر دوری کنید	سبک زندگی را تغییر دهید
❄️ استفاده از کمپرس یخ	یخ با حوله بگذارید	یخ را مستقیم نگذارید
💊 داروهای مسکن	مسکن مصرف کنید	طولانی مصرف نکنید

این مشکل را نمی توان برای همیشه یا با یک روش قطعی در خانه درمان کرد. ما در خانه فقط می توانیم علائم مرتبط با واریسی شدن وریدهای بیضه را تسکین دهیم. بر همین اساس برخی از روش های درمان خانگی واریکوسل عبارتند از:

+ رها کردن وضعیت به حال خود

اگر واریکوسل دارید اما هیچ علائم خاصی را احساس نمی کنید، بدون اینکه اقدامی انجام دهید، فقط آن را به حال خود رها کنید. توجه داشته باشید که رها کردن به معنی این نیست که شما علائم را زیر نظر نداشته باشید. منظور این است که به ظهور علائم و وضعیت موجود توجه کنید اما تا زمانی که مشکلی ندارید درمانی نیز انجام ندهید.

+ تغییر روتین و سبک زندگی

شاید از خود بپرسید که (چه چیزی برای واریکوسل خوب است؟) درواقع ساده ترین راه این است که برای کمک به درمان واریکوسل اگر برایتان مقدور است، از انجام فعالیت های خاصی که باعث ناراحتی و تشدید علائم تان می شود اجتناب کنید. برای کاهش درد حین ورزش کردن یا ایستادن برای مدت زمان طولانی نیز می توان از لباس زیر تنگ استفاده کرد.

در کل سبک زندگی خود را تغییر داده و از انجام هر کاری که علائم را بدتر می کند دوری کنید و برعکس اقداماتی که منجر به کاهش علائم می شود را دنبال کنید.

+ استفاده از کمپرس یخ

در صورت تجربه درد، قرار دادن بسته های کمپرس سرد یا یخ روی کیسه بیضه ممکن است به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید. برای محافظت از پوست بیضه خود، یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید. کیسه های یخ یا بسته های ژل سرد را در یک حوله بپیچید و هر بار حدود 15 دقیقه از آن استفاده کنید اینکار به کاهش علائم واریکوسل کمک زیادی می کند.

+ استفاده از داروهای مسکن

استامینوفن یا ایبوپروفن داروهای مسکن بدون نسخه ای هستند که به کاهش درد ناشی از واریسی شدن ورید های بیضه کمک می کنند. دقت کنید که دارو را در دوز مناسب مصرف کنید و از مصرف طولانی مدت آن اجتناب کنید. همچنین اگر درد متوقف نمی شود یا شما را آزاد می دهد توصیه می شود حتما به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی نیاز به جراحی واریکوسل است؟

در بیشتر موارد اگر مشکل سبب بروز علائم آزادهنده نشود نیازی به جراحی نیست. اما در برخی افراد علائم واریکوسل به قدری قابل توجه است که زندگی روزمره آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. در این موارد حتما نیاز به جراحی واریکوسل احساس می شود.

در طی یک عمل جراحی که معمولا  با بی حسی ناحیه ای شروع می شود، جراح عمومی یا جراح ارولوژیست وریدهایی که علائم را ایجاد می کنند مسدود می کنند. به این صورت دیگر جریان خون از این وریدها یا رگ ها آسیب دیده عبور نمی کند.

عمل جراحی واریکوسل یک عمل سرپایی است و افراد در همان روز بعد از اتمام عمل می توانند به خانه بروند. آن ها همچنین پس از 3 روز دیگر از عمل می توانند فعالیت کاری خود را آغاز کنند. حدودا از دو هفته بعد از جراحی نیز می توان فعالیت جنسی و ورزش و تحرک را با احتیاط شروع کرد.

آیا احتمال باروری بعد از این جراحی بیشتر می شود؟

بسیاری از مردان، جراحی را برای بهبود باروری انتخاب می کنند. چندین مطالعه نشان داده اند که تعداد و تحرک اسپرم (توانایی اسپرم برای رسیدن به تخمک) پس از جراحی واریکوسل بهبود می یابد. احتمال باردار شدن در زوج‌هایی که این مشکل در مردانشان جراحی شده‌، 40 تا 50 درصد بیشتر از زوج‌هایی است که این مشکل را دارند.

چطور باید از بروز واریکوسل پیشگیری کرد؟

همانطور که در بخش های آغازین اشاره کردیم، متاسفانه هنوز به طور قطع نمی دانیم که چه چیزی سبب ایجاد این بیماری می شود. به همین دلیل نمی توانیم به طور قطع درباره روش های پیشگیری از واریکوسل صحبت کنیم و یا راه کاری قطعی برای آن ارائه دهیم. ما تنها می توانیم یک سبک زندگی سالم و بی خطر را پیش بگیریم و اگر سابقه خانوادگی داریم، با چکاپ های دوره ای وضعیت موجود را در مورد خودمان بررسی کنیم.

رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب برای کاهش علائم واریکوسل

🥗 موضوع	🔍 توصیه‌ها	⚠️ نکته مهم
میوه و سبزیجات	مصرف زیاد آنتی اکسیدان ها	بهبود سلامت رگ ها
آب	نوشیدن کافی	کمک به گردش خون و جلوگیری از یبوست
نمک و چربی	کاهش مصرف	جلوگیری از ورم و احتباس آب
ورزش	فعالیت سبک مثل پیاده روی	از ورزش سنگین خودداری کنید
لباس زیر	لباس زیر تنگ و حمایتی	کاهش فشار و درد
وضعیت بدن	تغییر حالت مکرر	جلوگیری از فشار طولانی روی وریدها
وزن	حفظ وزن مناسب	کاهش فشار روی رگ ها

رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب به کاهش علائم واریکوسل کمک می کند. مصرف میوه و سبزیجات تازه و نوشیدن آب کافی برای بهبود سلامت رگ ها و گردش خون مفید است. کاهش نمک و چربی، ورزش سبک، و استفاده از لباس زیر تنگ فشار و درد را کم می کند. همچنین، اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی و کنترل وزن برای کاهش فشار روی وریدها اهمیت دارد. رعایت این موارد به کاهش ناراحتی واریکوسل کمک می کند.

در صورت مراجعه به پزشک چه سوالاتی از او بپرسیم؟

اگر مدتی است علائم واریکوسل را تجربه می کنید یا نسبت به بروز آن شکل دارید به یک پزشک مراجعه کنید. در اغلب اوقات نیاز است که به جراح عمومی و پزشک کلیه و مجاری ادراری مراجعه شود. در طول جلسه ویزیت می توانید این سوالات را از دکتر خود بپرسید:

• آیا برای نیاز به درمان دارم؟
• آیا علائم من بدون درمان ممکن است بدتر شود؟
• چه اقداماتی می توانم برای بهبود علائم خود در خانه انجام دهم؟
• آیا واریکوسل می تواند بر باروری من تأثیر بگذارد؟
• گزینه های درمان من چه هستند؟
• آیا جراحی می تواند باروری من را بهبود بخشد؟

نکات نهایی پیرامون بیماری واریکوسل

واریکوسل یک اختلال شایع وریدی در بیضه است که اغلب بدون علامت بوده ولی می تواند باعث درد، ناراحتی و کاهش کیفیت اسپرم شود و در برخی موارد منجر به ناباروری شود. این بیماری بیشتر در دوران بلوغ و در مردان با عوامل خطر مانند سابقه خانوادگی یا فعالیت بدنی سنگین رخ می دهد. تشخیص آن با معاینه و سونوگرافی انجام می شود و درمان خانگی فقط برای کاهش علائم است. در موارد شدید یا همراه با ناباروری، جراحی پیشنهاد می شود که می تواند کیفیت اسپرم را بهبود بخشد. پیشگیری قطعی وجود ندارد، اما سبک زندگی سالم و پیگیری های پزشکی کمک کننده است. مشورت با پزشک در صورت بروز علائم ضروری است.